Tên gọi, phân nhóm
Tên khác: Cáp lợi phấn, Hải cáp phấn, Hải cáp xác
Tên khoa học: Arcidae
Tên Tiếng Trung: 蛤壳
Phân bố, sinh thái
Ở Trung Quốc: Tại một dải bể nước mặn thuộc địa phận Quảng Đông, Bảo An, Bình Hải có nhiều cáp phấn.
Ở Việt Nam cáp phấn có ở các vùng biển, thấy nhiều ở Thanh Hoá.
Bộ phận dùng
Vỏ sò nung thành vôi tán nhỏ như phấn.
Tính vị – Quy kinh
Vị mặn, tính lạnh vào kinh tâm, thận.
Tác dụng của Cáp phấn
Thanh nhiệt, lợi thấp, hoá đờm, tan kết. Chủ trị trừ nhiệt đờm, bướu cổ, tràng nhạc, bạch trọc, đới hạ.
Sách Bản thảo cương mục – Lý Thời Trân ghi: Cáp phấn giải nhiệt, tiêu đờm, khỏi nôn oẹ, tiêu phù thũng, lợi tiện, khỏi di tinh, bạch trọc , giải khí kết, tiêu ung nhọt. Nếu bị bỏng lửa hay bị bỏng nước sôi thì Cáp phấn trộn với dầu vừng mà bôi vào chỗ bỏng là chóng khỏi.
Sách Bản thảo cầu chân • Hoàng Cung Tú ghi: Cáp phấn có công tiêu đờm, chỉ ho, trị thũng vì nó vừa hàn, vừa mặn giải được nhiệt.
Kiêng kỵ
Tỳ vị hư hàn cấm dùng hoặc dùng phải thận trọng.
Liều dùng
Ngày dùng từ 12-20g.
Bài thuốc chữa bệnh có
1. Hoá đờm tán kết dùng trong trường hợp lao hạch cổ, sưng tuyến giáp, đau sườn ngực: Cáp phấn, Hải tảo, Côn bố, Ngoã lăng tử mỗi thứ 12g; Ngũ bội tử 6g, Ngũ linh chi, Kha tử 12g, Trư yếp 80g. Tất cả tán bột làm viên, mỗi lần uống 12g. Ngày uống 2 lần (bài Hàm hoá hoàn).
2. Trị ho suyễn do đờm nhiệt: Thanh đại, Cáp phấn mỗi thứ 12g. Tán bột ngày uống 3 lần, mỗi lần 12g với nước (bài Đại cáp tán).
3. Trị phù thũng do thấp nhiệt, tiểu không thông: Cáp phấn, Mộc thông, Trư linh, Trạch tả mỗi thứ 8g; Hoạt thạch, Đông quỳ tử, Tang bạch bì mỗi thứ 12g; Đăng tâm 4g sắc uống.
4. Trị di tinh, bạch trọc: Cáp phấn 1 cân, Hoàng bá (sao qua bằng nồi đất mới) 1 cân tán nhỏ viện với nước là to bằng hạt ngô mỗi lần uống 100 viên với rượu nóng. Ngày uống 2 lần (bài Trân châu phấn hoàn).
5. Chữa quáng gà: Cáp phấn sao vàng tán bột lấy sáp viện bằng hạt bồ kết cho vào bầu dục lợn hấp cơm ăn. Ngày 1 lần (bài Nho môn sự thân phương).